Monday, March 29, 2010

3.gün - "açık alan" ya da "performans versus performances"

katılımcılar

Ata Ünal
Ayşe Draz
Ayşe Orhon
Deniz Aygün
Dilek Dervişoğlu Champs
Özlem Hemiş
Sibel Tilav
Tulu Ülgen


Başlangıç olarak ilk iki günün kısa bir özeti ve değerlendirmesinin yapıldığı oturumda,  katılımcı sayısının görece azlığının da avantajı ile ilk iki günde değinilmemiş konular da ele alındı. “Açık Alan” yaklaşımı soru doğurma mekanizması olarak ortaya atılmıştı. Dolayısıyla ele alınan konular etrafında aşağıdaki sorular ortaya çıkmıştır:

•    Kendiliğindenlik ve anındalık arasındaki ayırım ve bu ayrımın işlevi?

•    Performans Sanatı’nda “şimdi ve burada” yerine “anındalık”tan söz etmek daha uygun olabilir mi?

•    Performans üzerine konuşurken temsil ve yanılsama birbirine karıştırılıyor olabilir mi? Eğer öyleyse bu, bugünün bir durumuna da işaret ediyor olabilir mi?

•    Performans gerçekten temsilden sıyrılabiliyor mu?

•    Yanılsama kırılabiliyor mu, kırılmak isteniyor mu?

•    Alternatif mekan ya da seyir yeri/oyun yeri arasındaki odak değişimleri yanılsamayı kırabiliyor mu?

•    Performans sanatçısı nasıl bir seyirci bekler? Böyle bir içkin kabul, varsayım var mı?

•    Bu seyirci ile rastlantısal karşılaşmalar bir risk barındırır mı?

•    Performansın kamusal alana açılması ve ihlal düşünülenden farklı olarak çift yönlü işliyor olabilir mi?

•    Kamusal alanın ihlaline gelen reaksiyon ve kültürel kodlar?

Sunday, March 28, 2010

2.gün - "performans" atölyesi



Katılımcılar

Ata Ünal
Ayrin Ersöz
Ayşe Draz
Bahan Gönce
Cemil Can Yusufoğlu
Ceren Peker
Cumhur Kocalar
Evren Erbatur
Fırat Arapoğlu
Handan Salta
İnsel İnal
Maral Ceranoğlu
Mustafa Kaplan
Nadi Güler
Oğuz Arıcı
Onur Akgül
Özlem Hemiş
Pınar Gümüş
Sezin Gündoğan
Teoman Madra
Tijen Savaşkan
Zeynep Günsür


Tartışmayı açmak için daha önceki panellerde öne çıkan noktalar özetlendi ve takip edilebilecek bir izlek önerisi ortaya çıktı. Buna göre başta tiyatro ile olan sınır ilişkisi üzerinden ele alınan performansın, daha sonraki oturumlarda  diğer sahne sanatlarını yöntemsel ve estetik olarak etkileyen, dönüşümü tetikleyen bir unsur olarak ele alındığı, güncel tartışmaların performatif olan  ve performativite/edimsellik üzerinden şekillenme eğiliminde olduğu belirtildi. Ardından Zeynep Günsür Performans Sanatının tarihsel süreç içinde kırılma noktalarına değinerek kısaca bilgilendirdi. Daha sonra önceki panellerde eksikliği hissedilen plastik sanatlar disiplininden gelen İnsel İnal’a söz verildi. Daha sonra da  1990’lardaki Performans Günlerini İnsel İnal’la beraber düzenleyen ekipten Nadi Güler söz aldı; tartışma bu eksenden farklı noktalara açılarak devam edildi. İnsel İnal Performans Sanatı’na giriş itkisi olarak nesne üretmek ile olan sorunlu ilişkisini, sonuç yerine süreci paylaşmak istemesini ve alınan riske olan ilgisini gösterdi. Geçmişte yapılmış hiçbir performans etkinliğinin doğru ve yeterli dokümantasyonu bulunmadığından ve böyle bir bilincin olmadığından bahsetti. O dönem için tek dokümantasyonun gazete olduğunu belirtti.  Geçmişteki Performans  Günleri’nin devamının gelmemesinin nedenini de bir dil birliği arayışında olmalarına rağmen bunu gerçekleştiremediklerini fark etmelerine bağladı. Nadi Güler özeleştirel bir perspektiften yaklaşarak Türkiye’de Performans Sanatının neden kendi gelişimini sağlayamadığını sorgulamamız gerektiğini belirtti. Bazı kavramların taşıyıcılığını yaparken, aslında bunların içselleştirilememiş olduğunu, organik olmayan işlevsiz bir yapıya dönüştüğünü ve bu tür bir özeleştirinin kurama katkı sağlayabileceğini söyledi. Teoman Madra’nın 1960’larda yaptığı bu bağlamda ele alınabilecek işlerinden bahsetmesi üzerine oluşan şaşkınlık, disiplinin kendi dar çerçevesi içinde bile ortaya çıkan kopukluğa işaret etti. Sonrasında tartışma boyunca öne çıkan başlıca konular aşağıdaki gibi gelişti.

•    Performans Sanatı’ndaki ihlal etmek ve muhalif olma nosyonlarının bugünün sanatı içinde yeniden ele alınması gerektiği

•    Plastik Sanatlar alanında 90’larda “deneysel”liğe ve yaşam ile sanat arasında sınırın belirsizleştirilmesine atıfta bulunulduğu ve bu referansın o dönemde bu disiplinden gelen kimi sanatçıların kendilerini sahne sanatçılarından farklı hissetmesine yol açtığı

•    Sahne sanatlarında imgenin daha görünür hale getirilmesinin giderek fetişleştirilmesi,

•    Bu konuya özellikle Türkiye bağlamında Şaman, İslam ve Bizans kültürlerinin miraslarını taşıyan Anadolu üzerinden, özellikle Cumhuriyet tarihi boyunca yapılandan daha doğru ve ciddi bir şekilde bakılması gerektiği

•    Dans alanından bakıldığında süreç içinde bazı dansçıların ihlalin sınırlarını sorunsal edindikleri, aslında sınırları aşamadıklarını ve aşamayacaklarını fark ettikleri ve en iyi yapma etme hiçbir şey yapmamaktır gibi bir sonuca vardıkları ve Berlin Duvarı’nın yıkılması sonucu varoluşunun politik nedenlerini yitiren iki kutuplu dünyaya ait dinamiklerin değişmesinin bu süreçte etkili olduğu

•    Performans Sanatı tarafından geliştirilmiş birçok sanatsal yöntem ve yaklaşımların kapitalist sistem içinde, eğlence ve medya endüstrisi tarafından içselleştirilerek başarılı bir şekilde araçsallaştırıldığı

•     Performans Sanatı’nın gündelik yaşamın içinde yaşanır kılınmasını sağlayanın sanatçılardan çok kurumlara ait olduğu

•    Türkiye’de Performans Sanatı’nın, Batı’da çıkışındaki dinamiklerden saparak genelde kapalı bir çevrede ve İstanbul kent merkezinde icra edilmiş olduğu

•    Performans Günleri 2010 içinde öne çıkan “etkileme”, “dönüştürme” söyleminin belirli bir alımlayıcı profili varsayıp varsaymadığının sorgulanabileceği

•    Türkiye’de Cumhuriyet dönemine atfedilen ve sanatın toplumla ve hayatla ilişkisi bağlamındaki  “kopuş”un toplumun belirli bir kısmına ait olup olmadığı, bunun da belirli bir sosyo-ekonomik sınıfa karşı düşüp düşmediği

•    Türkiye’de Performans Sanatı ve performatif olana dair akademik çalışmaların ve bu süreçte sanat tarihçilerinin eksik olduğu

Atölye çalışmasının sonunda, o ana dek konuşulanların ileriki çalışmalarda yol açıcı olması, üstüne çalışılabilen bir arşive evrilmesi amacıyla gündeme gelen konuların kabaca aşağıdaki çerçeveler ve etrafında ele alınması önerildi. 
  • Estetik alanda (çağdaş sanat dinamikleri içinde; performans ve çağrışım alanları)
  • Türkiye’de muhalif olanın oluşturulması anlamında (bedenle kurduğumuz ilişki, ihlal, ifşa ve günah ilişkisi;  Anadolu etkileri;  Cumhuriyet ideolojisinin görünürlük anlayışı üzerinden; dönüştürme potansiyeli)

Not: Bu atölyeye katılmış olan İnsel İnal'ın "kişisel rapor"una buradan ulaşabilirsiniz.

    Saturday, March 27, 2010

    1.gün - terminoloji atölyesi

    Katılımcılar

    Ata Ünal
    Ayşe Draz
    Bahan Gönce
    Cumhur Kocalar
    Deniz Aygün
    Evrensel
    Elif Daldeniz
    Gurur Ertem
    Handan Salta
    Oğuz Arıcı
    Sezin Gündoğan
    Şule Ateş
    Talin Büyükkürkçiyan
    Üveys Akıncı
    Yeşim Tükel Kılıç
    Zeynep Günsür


    Terminoloji Atölyesi’nde tartışma Elif Daldeniz ve Yeşim Tükel’in sözcük, terim ve terminoloji kelimelerini genelde birbirleriyle karışacak şekilde kullandığımızı vurgulayarak meseleye çeviribilimsel bir düzeyden yaklaşmalarıyla açıldı. Buna göre terminolojinin belirli bir amaçla, belirli bir bağlam ya da bağlamlarda kısıtlanmış sözcük ya da sözcük dizileri olduğunu belirttiler.  Özellikle terminolojinin bir dilden başka bir dile çevirisinde söz konusu olanın düz bir çeviriden ziyade kavram çevirisini gerektirdiğini dile getirdiler. Buradan "performance" sözcüğünün İngilizce üzerinden batı dilleri temel alınarak, etimolojisi üzerinde duruldu. Sözcüğün yazılı metinlerde ilk ortaya çıkışından başlayarak, tarihsel süreçte günümüze gelene kadar geçirdiği anlam farklılaşmalarındaki kırılma noktaları ortaya kondu. Bu aşamada diğer katılımcılar tarafından, sözedilen kırılma noktaları ile toplumsal tarihin belirli aşamaları arasında, kabaca da olsa belirli koşutluklar olduğu düşüncesi ortaya atıldı. Örneğin 1709 tarihinde sözcüğün “kamu eğlencesi” anlamında kullanılması ile özellikle Avrupa’da “kamusal alana”açılma, veya çıkışın belirgin şekilde gündeme gelmesi ilişkilendirilebilir. Bu aşamada özellikle kamusal alana çıkış olgusunun Batı dillerindeki “performance” ile Türkçe’deki "gösterme", "gösteri", "gösteriş" kavramlarının çeşitli boyutlardaki ilişkisinin dile getirilmesi farklı çağrışım alanlarının açılmasına bir kapı oluşturdu. Atölyenin devamında aşağıdaki konular başlıca uğraklar olarak öne çıktı.

    •    Batı’da kamusal alan ile kurulan ilişki eylemle ifade edilirken, Doğu’da bu ilişkinin gösterme üzerinden kurulmasının, performans/gösteri/gösterim  tanımlarına bir düşünce zemini oluşturup oluşturamayacağı

    •    "Performance" sözcüğünün içine oturduğu bağlama göre farklı şekillerde nasıl kavramsallaştığı ve buradan hareketle sanat alanında nasıl konumlandığı

    •    "Performance"ın Türkçe’de örneğin sahne sanatları bağlamında gösteri/gösterim ile karşılanması

    •    "Performance" ile "performativity" arasındaki işlevsel ilişkinin Türkçe’de edim ve edimsellik arasında kurulamıyor olması

    •     "Performance"ın Türkçe karşılıkları gösteri ve gösterim arasındaki ayrım

    •    Gösteri/gösterimin bakışı önceleyen bir anlam taşıması nedeniyle performansın tüm duyuları uyarması hedefini karşılayıp karşılamadığı

    •     "Performance"ın yabancı bir sözcük olarak Türkçe’ye sızması ve kabul görmesi;  "performer"ın bir alıntı, performansçı’nın ise performans sözcüğünü  Türkçe’ye mal etme girişimi olması

    •    Performans alanında düşünce üretirken araçsallaştırmak üzere performans ve icranın içerdiği anlamların da göndermesiyle,  Aristoteles’in energeia ve entelechia kavramlarına açılmak

    •   "Performance" sözcüğünü Türkçe’de  karşılarken önümüze çıkan zorluğun bir nedeni de, şu anda genel algı dahilindeki Tiyatro veya Dans  paradigmalarının, güncel pratikleri konumlandırma ve anlamlandırmada yetersiz kalması

    "Performance" sözcüğünün www.visualthesaurus.com’da yapılan bağlantı haritasından esinle, Türkçe karşılıkları için bir benzerinin yapılması girişiminin bile, hem terminolojik hem kavramsal anlamda alana ve alanda çalışanlara önemli katkıları olabileceği üzerinde fikir birliğine varıldı.

    Not: Bu oturuma Mimesis Portal adına katılan Sezin Gündoğan'ın yazısına buradan ulaşabilirsiniz. 





    Saturday, March 20, 2010

    kuram atölyesi - güncellenmiş program


    Kuram Atölyesi –Performans Günleri 2010

    Yürütücüler: Ayşe Draz, Özlem Hemiş, Ata Ünal

    Gün 1

    26.03.2010, Cuma, 16.00, Galataperform

    Terminoloji Atölyesi

    Performans sözcüğünden, etimolojisinden, gündelik dilde kullanımlarından, farklı bağlamlarda içerdiği anlamlardan ve Türkçe’deki karşılıklarından, (gösterim, gösteri, performans, vs.), farklı ilişkiler ve bakışlar altında gelişen varyasyonları ve türevlerinden (performative, vb) ve bunların kavramsal düzleme göndermelerinden açılan bir zeminde düşünsel etkinliğin tahrik edilmesi amaçlanmaktadır. Giderek, bir dilsel olgu olarak performansın ‘dile gelmesi’ ile bir edim ve bir sanat olarak performansın ‘vücut buluşu’ arasındaki ilişkiye dair, sorular, düşünceler, atölyenin yönelimine göre 2.gün için bir köprü oluşturma potansiyeline sahip olacaktır.

    Gün 2

    27.03.2010, Cumartesi, 16.00, Galataperform

    “Performans” Atölyesi

    Bu günün çalışmalarında Performans Günleri 2010 çatısı altında üretilecek düşünce ve işlerin de birer girdi olarak alınacağı bir atölyedir. “Performans” ile açtığı çağrısım ve etkinlik alanlarına, çevresinde kümelenen sorunsallara içinde bulundukları sanatsal, kültürel, tarihsel, sosyal, disiplinlerarası ilişkiler bağlamında, “şimdi ve burada(n)” bakan; bireysel ya da kollektif bir soru sorma, üretme, sorgulama süreci hedeflenmiştir. Performans sözcüğünün dildeki dinamiklerinden bedenselliğe geçiş, kuram ile performans arasındaki karşılıklı çift yönlü ilişki de düşünme, sorgulama alanları arasındadır.

    Gün 3

    28.03.2010, Pazar, 16.00, Galataperform

    “Açık Alan” ya da “Performans versus Performans”

    “Açık alan teknolojisi” olarak bilinen yöntemin bazı özelliklerinin uyarlanması yoluyla Performans Günleri 2010 süresince süzülen tüm sorunsalların kimsenin salt dinleyici olarak kalmadığı bir ortamın yaratılarak bu güne değin sorulmuş sorulara gelen yanıtların gövdeleştirilmesi ve geleceğe yönelik öngörülerin yeni soru işaretlerine çevrilmesi planlanmıştır. Yeni sorulara yol açan yanıtlar, yanıt bulan sorular, soru doğuran sorular...

    kuram atölyesi


    KURAM ATÖLYESİ bireysel ya da kolektif soru sorma, üretme, sorgulama süreçlerine özel bir önem atfetmektedir.

    Kültürel, tarihsel, sosyal ve disiplinlerarası ilişkiler bağlamında, “Performans” ve “Performans Sanat”ı ile ilişkili kavramlar üzerine birlikte soru sorabilme, üzerine konuşabilme, hata yapabilme ve tartışabilme girişimlerinin somut araştırma ve soruşturma alanları açma potansiyeli barındırdığı düşüncesindeyiz. Bu nedenle Performans Günleri 2010 için çizilen genel kavramsal çerçevenin işaret ettiği geniş göndermeden ve performans kavramının sorunsal alanından hareketle kurgulanan KURAM ATÖLYESİ panel, sempozyum ya da salt sunum üzerine kurulu bir etkinlik olarak tasarlanmamıştır.

    Bu temel yaklaşım uyarınca KURAM ATÖLYESİ’nin içerik açısından yola çıkış dinamikleri daha çok sorular aracılığıyla ortaya koyulur. Aşağıda bir kısmı belirtilen tüm bu sorular ve onların belirlediği alan geliştirilmeye ve katkıya açıktır; sizin sorularınızı da bekliyoruz.

    “Performans Sanatı”ndan ne anlıyoruz?

    Dünyada ve Türkiye’de, “Performans” ve “Performans Sanatı”na ilişkin toplumsal, sanatsal, kuramsal açılardan tarihsel kırılma noktalarını neler oluşturur ve bu kırılma noktalarının sürece ve sanatsal üretime etkileri nasıl ve ne yönlerde olmuştur?

    Üzerinde anlaşılmış bir terminolojinin geliştirilemediği bir alanda düşünce üretilmesi, temel ve zenginleştirilmiş dinamik süreçlerin gelişmesi ne kadar mümkündür?

    “Performans” ve “Performans Sanatı” açısından terminoloji sadece ‘dil’sel bir alana mı işaret eder?

    Global ölçekte ve Türkiye’de bu kavrama ve pratiğe yüklenmiş anlamlar ile bunlar arasında hem doğrudan niteledikleri sonuç, hem de içkin olarak işaret ettikleri veya barındırdıkları dinamikler anlamında farklar, benzerlikler, ilişkiler var mıdır, nelerdir?

    “Performans Sanatı”nın içine oturduğu, kültürel bağlam, sanatsal bağlam, eylemsel bağlam nedir?

    “Performans Sanatı” bir ihtiyaçtan mı ortaya çıkmakta ya da sürmekte, yoksa kaba tabiriyle bir “trend”, zamanın ruhundan sızan yanılsatıcı bir eğilim olarak, bir arayışın sonuçsuz kalmaması adına apartılan ve sığınılan bir mefhum ve pratik olarak mı var?

    Türkiye’de “Performans Sanatı”nın derine işleyebilen bir tarihi mevcut mu? Bu tarihin dayandığı, esinlendiği, dönüştürdüğü bir toplumsal ve/veya sanatsal bir altyapı ve arka plan var mı?

    Performansın özellikle tiyatro ve diğer disiplinlerle ilişkisi bağlamında ve performansın olma sürecinde ‘karşılıklı etkileşim’, ‘şimdi ve burada olma’, ‘anındalık’, ‘gerçek eylem’, ‘mış gibi yapma’ sözlerinin büründüğü ve işaret ettiği anlam, praksis ve alanlar nelerdir?

    Bunları verimli tartışmalara dönüştürmek, buradan üreyen dinamikleri sanatsal pratiklere, esin ve çağrışım alanlarına aktarmak, ya da bu yolun tam ters güzergahını izleyebilmek ne ölçüde olanaklıdır?
    ---
    KURAM ATÖLYESİ sadece kuram ağırlıklı çalışanlara ya da yaklaşanlara değil, tüm sanatçı, eleştirmen, izleyici ya da bu bağlamda katkı sağlayabileceğini düşünen herkese açık bir etkinliktir.

    Her üç günün sonunda, o günkü çalışmaları, tartışmaları ve sonuçları etkin biçimde dile getiren kısa bir rapor-metin yazılacaktır. Bu metin o günün etkinliğine dahildir ve hemen o gün, bu projeye ait web sitesinde yayınlanacaktır.